سندرم پاهای بیقرار
سندرم پاهای بیقرار( Restless Leg Syndrome - RLS ) یک بیماری عصبی است که مشخصه ی آن بروز احساسات ناخوشایند در پاهاست. این احساسات مورمورشدن، خارش، احساس حرکت حشرات بر روی پاها و یا هر احساس ناراحت کننده ی دیگری به جز اسپاسم و درد را در برمی گیرند و به دنبال آنها تمایل و اصرار شدید و غیرقابل کنترلی برای حرکت دادن پاها در فرد ایجاد می شود.
نشانه ها
این احساسات اغلب درساق پاهای افراد ایجاد می شوند ولی گاهی اوقات ،کف پاها ، ران ها ، بازوها و کف دست های افراد نیز درگیر می شوند و این احساسات را بروز می دهند . در اکثر موارد، آنها در هر 2 طرف بدن ایجاد می شوند ولی می توانند گاهی نیز تنها در یک سمت بدن دیده شوند. به علت این که حرکت دادن پاها ( یا هر عضو مبتلای دیگر ) باعث تسکین این احساسات ناخوشایند می شوند، بیماران ممکن است دائم قدم بزنند و یا در هنگام نشستن، پاهای خود را حرکت دهند و یا در رختخواب نیز زیاد تکان خورده و جابجا شوند . احساسات ناخوشایند درمواقعی که فرد دراز می کشد و یا مدتی بدون حرکت می ماند شروع به ظاهر شدن می کنند . در نتیجه اکثر افراد مبتلا به RLS در به خواب رفتن و یا در خواب ماندن مشکل دارند. تا زمانی که این بیماری درمان نشود، عوارض ناشی از آن منجر به خستگی و خواب آلودگی روزانه خواهند شد. هم چنین باعث کاهش بازده افراد در فعالیت های شغلی، ارتباطات اجتماعی و فعالیت های عادی روزانه می شوند . افراد مبتلا به مرور زمان اغلب در تمرکز کردن مشکل پیدا کرده و دچار اختلال حافظه نیز می شوند.
RLS هم مردان و هم زنان را مبتلا می کند ولی شیوع آن در زنان کمی بیشتر است. اگرچه علائم این سندرم ممکن است در هرسنی شروع به تظاهر کنند ولی اغلب بیماران در میانسالی و سالمندی به این بیماری مبتلا می شوند. هم چنین عوارض این بیماری با افزایش سن شدیدتر شده و بیماران سالمند به میزان بیشتر و مدت های طولانی تری علائم را نشان می دهند.
احساسات ناخوشایند ناشی از RLS از نظر شدت و مدت از یک فرد به فرد دیگر متفاوت می باشند. در نوع خفیف این سندرم، احساسات ناخوشایند گاه گاه ایجاد شده و بیماران تنها در شروع خواب کمی مشکل دارند. در نوع متوسط سندرم، احساسات تنها در 1 یا 2 روز از هفته ظاهر می شوند ولی منجر به ایجاد تاخیر محسوسی در شروع خواب شده و در عملکرد روزانه نیز تا حدی اختلال ایجاد می کنند. در نوع شدید، احساسات بیش از 1 یا 2 روز در هفته فرد را آزار داده و منجر به ایجاد اختلال قابل توجهی در خواب شبانه و عملکرد روزانه فرد می شوند.
بیش از 80% افرادی که از این سندرم رنج می برند، مبتلا به یک اختلال عصبی دیگر به نام اختلال حرکت دوره ای اندام درطی خواب ( PLMS ) نیز می باشند. مشخصه PLMS حرکات ناگهانی و پرش های عضلانی ناخودآگاه پاها درهنگام خواب است که به طور معمول هر 10 تا 60 ثانیه یک بار روی می دهند و گاهی اوقات درتمام طول شب ادامه می یابند. این حرکات باعث arousal ( بیداری مختصر در حدود چند ثانیه ) و درنتیجه ایجاد اختلال درخواب می شوند. برخلاف RLS ، حرکات PLMS ناخودآگاه بوده و افراد در کنترل آنها هیچ نقشی ندارند. اگرچه افراد مبتلا به RLS ، PLMS نیز دارند ولی افراد مبتلا به PLMS الزاما عوارض RLS را تجربه نمی کنند.
عوامل ایجاد کننده
دراکثرموارد، علت ایجاد RLS ناشناخته باقی مانده است . در 50 % افراد مبتلا، سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری دیده می شود که احتمال ژنتیکی بودن این بیماری را مطرح می سازد. افراد مبتلا به نوع خانوادگی RLS ،در سنین جوانی عوارض بیماری را نشان می دهند، در موارد دیگر به نظر می رسد که RLS به یکی از مواردی که درزیر آمده است مربوط باشد اگرچه محققان هنوز نمی دانند که آیا واقعا این فاکتورها عامل ایجادکننده ای RLS می باشند یا خیر ؟
- افراد مبتلا به کمبود آهن و یا آنمی ممکن است نشانه های RLS را ظاهر سازند. هنگامی که کمبود آهن و یا آنمی آنها درمان شود ممکن است عوارض ناشی از RLS برطرف شوند.
- بیماری های مزمنی مانند نارسایی کلیه، دیابت، پارکینسون و یا بیماری های اعصاب محیطی با RLS مرتبط می باشند. درمان این بیماری ها اغلب موجب کاهش نشانه های RLS در افراد می شوند.
- بعضی از خانم های حامله مخصوصا در 3 ماهه آخر بارداری به عوارض RLS دچار می شوند. دراکثر موارد، معمولا بعد از 4 هفته از زایمان عوارض RLS از بین می روند.
- بعضی از داروها از جمله تعدادی از داروهای ضدتهوع، ضد تشنج، ضد روان پریشی و ضد آلرژی ممکن است در تشدید عوارض RLS نقش داشته باشند.
همچنین تحقیقات دانشمندان نشان داده است که کافئین، تنباکو و الکل ممکن است باعث تشدید و یا شروع عوارض بیماری درافراد مستعد به RLS شوند.
تشخیص
درحال حاضر هیچ تست تشخیصی ای برای RLS وجود ندارد. این بیماری از نظر بالینی بوسیله ارزیابی نشانه هایی که فرد در معاینه اظهار می کند تشخیص داده می شود. البته تعدادی از تست های بالینی می توانند در تشخیص به پزشک کمک کنند از جمله تست های خونی مانند اندازه گیری میزان آهن ، هموگلوبین و ... .
درمان
اگر علت ایجاد کننده ی RLS یک بیماری زمینه ای مانند دیابت و یا بیماری های اعصاب محیطی باشد ، درمان آن بیماری باعث کاهش عوارض RLS خواهد شد. درصورتی که بیمار به دلیل غیرمشخصی به RLS مبتلا باشد، درمان برپایه تسکین عوارض بیماری قرار خواهد گرفت. برای بیماران مبتلا به انواع خفیف و متوسط RLS تغییرات در شیوه ی زندگی می تواند تاثیرات بسزایی درکاهش عوارض بیماری داشته باشد.
انجام دادن توصیه های زیر می تواند در بهبود عوارض ناشی از RLS مفید واقع شوند:
- داشتن یک برنامه زمانی منظم برای خوابیدن
- انجام ورزش های آرامش بخش به صورت منظم و پرهیز از انجام ورزش های شدید
- دوش گرفتن با آب گرم و ماساژدادن پاها
گستره ای از داروها نیز برای درمان RLS مورد استفاده قرار می گیرند. بنزودیازپین ها، دوپامینرژیک ها، اپوئیدها و داروهای ضد تشنج از جمله این داروها هستند.
