بی‌خوابی مشکلی است که کمتر کسی است آن را در طول زندگی‌اش تجربه نکرده باشد. گاهی اوقات این تجربه، ادامه پیدا می‌کند. آنقدر آزاردهنده می‌شود که حالمان را خراب می‌کند. حتما در اطرافیانتان دیده‌اید، افرادی که در طول روز مدام چرت می‌زنند یا تا سرشان به بالش نرسیده صدای خروپفشان گوش عالم را پر می‌کند. وقتی بی‌خوابی و کم‌خوابیدن و بقیه مشکلات مربوط به خواب سراغمان می‌آید، ناخودآگاه انواع قرص‌های خواب‌ و آرام‌بخش را در ذهنمان ردیف می‌‌کنیم و اگر هم اهل دارو و دوا نباشیم جوشانده‌های گیاهی مانند گل‌گاوزبان توصیه ی قدیمی تر ها .به ما خواهد بود. به هر حال کمتر کسی است که برای مشکلات خوابش به پزشک مراجعه کند، غافل از اینکه بسیاری از بیماری‌ها به وضعیت خواب ما مربوط می‌‌شوند و کلینیک‌های خواب این مشکلات را بررسی می‌کنند.برای آنکه اطلاعات بیشتری در مورد  کلینیک خواب به دست بیاورم به سراغ دکتر خسرو صادق‌نیت، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران و دارای فلوشیپ خواب،  رییس کلینیک خواب بیمارستان بهارلو، رفتم.وی از نحوه فعالیت کلینیک خواب واختلالاتی که در آنجا درمان می شود برایم گفت:

اینجا همه‌چیز با خواب مرتبط است .

بسیاری از بیماری‌هایی که در افراد بروز می‌کند، ممکن است با وضعیت خواب بیمار مرتبط باشد، بنابراین بسیاری از متخصصان برای آنکه ارتباط بیماری فرد را با اختلالات خواب بسنجند، او را به یک کلینیک خواب ارجاع می‌دهند. البته در برخی مواقع نیز خود بیماران به دلیل مشکلاتی که حین خواب برایشان پیش می‌آید و آنها را آزار می‌دهد، به کلینیک می‌آیند تا وضعیت خوابشان بررسی شود. کلینیک خواب که خیلی هم بین مردم شناخته‌شده نیست به انواع اختلالات می‌پردازد و هر مشکلی در خواب را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار می‌دهد. گاهی متخصصان گوش و حلق و بینی، بیمارانی که از خروپف شکایت دارند را به کلینیک می‌فرستند تا مشخص شود مشکل بیمار با جراحی بهبود می یابد یا نه! چرا که ضرر جراحی برای برخی بیشتر از فایده ی آن خواهد بود و مسلما جراح بهترین نتیجه را برای بیمارش می خواهد. جالب است بدانید بسیاری از مشکلات قلبی و عروقی ناشی از بیماری‌های خواب است به گونه‌ای که برخی بیماری‌های خواب، فرد را مستعد سکته قلبی ،مغزی و فشارخون بالا می‌کند. اختلالات خواب از جهات دیگر نیز اهمیت دارد، به طور مثال تصور کنید، افرادی می‌خواهند مشاغل حساسی را به عهده بگیرند که مشکلات خواب آنها روی عملکردشان تاثیر می‌گذارد و ایمنی خود و دیگران را به خطر می‌اندازد، متخصصان طب کار این افراد را به کلینیک خواب می‌فرستند مشاغل آشنایی همچون رانندگی  به خصوص رانندگان و اتوبوس و کامیون. حتی برای افرادی که شب‌کاری دارند نیز مراجعه به این کلینیک و بررسی وضعیت سلامتشان لازم است. علاوه بر مواردی که برشمردیم، متخصصان مغز و اعصاب، اطفال و روان‌پزشکی، ریه و قلب نیز به دلیل شک به اختلالات خواب در بیمارانشان به آنها توصیه می‌کنند به کلینیک خواب مراجعه کنند.


اختلالات خواب یکی دو تا نیستند

وقتی از اختلالات خواب صحبت می‌کنیم، برخی تصور می‌کنند منظور ما همان بی‌خوابی است، در حالی که بیش از 80 نوع اختلال خواب داریم که در بسیاری از موارد، بیماران از مشکلات خواب خود آگاه نیستند. شاید یکی از بیشترین علل مراجعه بیماران به کلینیک همان بی‌خوابی باشد که اتفاقا یکی از مهم‌ترین اختلالات خواب محسوب می‌شود. بی‌خوابی علل مختلفی دارد که مهم‌ترین آن را می‌توانیم عدم رعایت بهداشت خواب در نظر بگیریم،البته استرس‌های روزانه از جمله استرس های شغلی. ابتلا به افسردگی و اضطراب، سر و صدا و نور نا مناسب در اتاق خواب یا مصرف برخی نوشیدنی ها مثل چای و قهوه و حتی برخی داروها نیز خواب افراد را مختل می‌کند. بی‌خوابی انواع مختلفی دارد که می‌تواند در ابتدا خواب مشکل داشته باشیم،  یا در تداوم خواب یعنی مکرر  بیدار شویم یا کیفیت خوابمان مطلوب نباشد و در مجموع از خواب خود راضی نباشیم. یکی دیگر از اختلالات خواب شکایت بیماران از حرکت‌های غیرعادی در خواب است مانند راه رفتن، صحبت حین خواب و خروپف. مشکلات تنفسی در خواب، اختلال دیگری است که خواب راحت را از چشم خیلی‌ها می‌گیرد، قطع تنفس حین خواب یا خرخر از جمله این موارد است. شکایت از خواب‌آلودگی در طول روز و عدم رضایت از خواب شبانه و به خواب رفتن‌های غیرطبیعی در طول روز، اختلالات شایع خواب است که به درمان نیاز دارد.


خواب شبانه با دوربین و سنسورهای اضافه

تا حالا شده وقتی به خواب می‌روید، یک نفر تمام حرکات حین خواب شما را زیر نظر بگیرد و لحظه به لحظه آن را گزارش کند؟! شاید به نظر حس خوشایندی نباشد، اما برای سنجش وضعیت خواب و اختلالات آن با توجه به استانداردهای خواب طبیعی، دستگاه تست خواب یا پلی‌سومنوگرافی مشکلات خواب شما را به دقت نشان می‌دهد. این دستگاه یکی از مهم‌ترین وسایلی است که در کلینیک خواب وجود دارد و انواع ثابت، متحرک یا پرتابل آن با توجه به نیاز و شرایط بیمار مورد استفاده قرار می‌گیرد. دو سه ساعت قبل از ساعت معمول خواب شبانه، بیمار به کلینیک مراجعه می‌کند و حدود یک ساعت طول می‌کشد تا سنسورهای دستگاه به اعضای بدنش وصل شود. به طور مثال برای گرفتن نوار مغز، چند سنسور به سر و صورت فرد وصل می‌شود، برای تعیین وضعیت تنفسی بیمار، جلوی بینی سنسور نصب خواهد شد، برای بررسی وضعیت خروپف به گلو و برای گرفتن نوار قلب به سینه بیمار سنسورهایی وصل می‌شود و جالب‌تر آنکه این دستگاه عملکرد عضلات و حرکات قفسه‌سینه و شکم را نیز می‌سنجد. بعد از نصب سنسورها، بیمار در یک اتاق تاریک به خواب می‌رود و دوربین‌های ویژه دید در تاریکی، حرکات او را ثبت می‌کنند و در اتاق کنترل تکنیسین‌ها حضور دارند و عملکرد دستگاه و دوربین‌ها را زیر نظر می‌گیرند. دستگاه صبح از بدن بیمار جدا می‌شود و در این مرحله متخصصان با صرف ساعت ها ، نتایج به دست‌آمده که بالغ بر یک هزارصفحه اطلاعات می شود، را بررسی می‌کنند. در واقع این دستگاه این اطلاعات را به متخصص می‌دهد که بیمار کی خواب سنگین دارد، چه زمانی رویا می‌بیند، چه زمانی اکسیژن خونش افت پیدا می‌کند، آیا حین خواب تنفس او دچار مشکل می‌شود یا نه امواج مغز یا قلب طبیعی بوده یا خیر، حرکات غیر طبیعی و علل آنها مورد توجه قرار می گیرند و پزشک با بررسی این اطلاعات تشخیص بیماری و راه‌های درمان را اعلام می‌کند.


تشخیص و درمان اختلالات خواب، به تخصص‌های مختلف نیاز دارد

شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که چه متخصصانی در کلینیک خواب حضور دارند و به مشکلات بیماران رسیدگی می‌کنند. معمولا هدایت کلینیک خواب به عهده متخصصانی خواهد بود که دوره اختلالات خواب را گذرانده باشند، اما یک کلینیک مطلوب باید با 6-5 تخصص دیگر ارتباط نزدیک داشته باشد تا در تشخیص و درمان بیماری‌ها به صورت گروهی با یکدیگر همکاری کنند. متخصصان گوش و حلق و بینی، طب کار، اعصاب و روان، مغز و اعصاب، ریه ، اطفال و جراحان ترمیمی و فک و صورت اصلی‌ترین تخصص‌هایی هستند که به تشخیص و درمان اختلالات خواب کمک می‌کنند.


گران‌ترین خواب عمر چقدر آب می‌خورد؟

یک شب خوابیدن زیر آن همه سنسور و دوربین و دستگاه کمی سخت به نظر می‌آید، اما اگر قرار باشد، وضعیت خوابمان را درست کند ارزشش را دارد. حتما می‌پرسید، قیمت استفاده از این دستگاه چقدر است؟ باید بدانید قیمت در کلینیک‌های خصوصی و دولتی تفاوت می‌کند و در برخی از کلینیک‌های خصوصی قانون مدون و مشخصی برای قیمت‌گذاری وجود ندارد . مشکل اصلی عدم پوشش بیمه ها است . علی رغم خطرات ابتلا به اختلالات خواب از سکته قلبی و مغزی گرفته تا مرگبارترین تصادفات رانندگی  متاسفانه بیمه ها حتی برای تشخیص و درمان اختلالات خواب رانندگان اتوبوس هم هیچ هزینه ای را تقبل نمی کنند  که امید است این مشکل هر چه زودتر برطرف شود. به گفته دکتر صادق‌نیت در برخی از مراکز به علت کمبود نیرو های متخصص و دوره دیده، استانداردهای لازم رعایت نمی‌شود که با راه‌اندازی فلوشیپ خواب توسط مسئولین وزارت بهداشت بزودی این مشکل برطرف خواهد شد. لازم به ذکر است اولین فلوشیپ طب خواب کشور از مهر ماه امسال (1392) درزان تحصیل خود را در بیمارستان بهارلو وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران آغاز کرده است.