اختلال حرکات دوره ای اندام

اختلال حرکات دوره ای اندام

Periodic Limb Movement Disorder) - PLMS - PLMD )‌

 

این بیماری با اسپاسم یا پرش مکرر پاها درخواب همراه بوده وتنها اختلال حرکتی است که فقط درهنگام خواب روی می دهد، به همین علت گاهی اختلال حرکت دوره ای اندام در طی خواب ( PLMS ) نیز نامیده می شود.

 

این بیماری به این علت که باعث افت کیفیت خواب شده و خواب آلودگی افراطی در طی روز را به دنبال دارد به عنوان یکی از اختلالات خواب محسوب می شود. PLMS    ممکن است با دیگر اختلالات خواب همراه باشد. اغلب این بیماری با سندرم پای بیقرار ( RLS ) مرتبط دانسته می شود ولی باید توجه داشت که این دو بیماری ، 2 اختلال مجزا از یکدیگر محسوب می شوند. سندرم پای بیقرار اختلالی است که درآن احساسات ناخوشایندی در پاها (و گاه بازوها ) ایجاد شده و تمایل و اصرار غیرقابل کنترلی برای حرکت دادن پاها به جهت تسکین این ناراحتی درفرد به وجود می آید. حداقل 80% ‌از افراد مبتلا به سندرم پای بیقرار ‌از PLMS ‌ نیز رنج می برند ولی برعکس این موضوع درست نیست.

PLMD  می تواند در هر سنی ایجاد شود ولی مشابه اکثر اختلالات خواب ، این بیماری نیز در افراد میانسال و سالمند شیوع بیشتری دارد.

 

عوامل ایجاد کننده

این بیماری به 2 نوع ثانویه و اولیه تقسیم بندی می شود. نوع ثانویه این بیماری تحت تاثیر یک مشکل بالینی دیگر در فرد ایجاد می شود. درحالی که که نوع اولیه آن، بدون هیچ علت مشخصی فرد را مبتلا می کند. گاهی ناهنجاری هایی که سبب اختلال در تنظیمات مسیر عصبی از مغز تا اندام ها می شوند را به عنوان عوامل ایجاد کننده ی این بیماری می شناسند ولی طبیعت و ماهیت این ناهنجاری ها ناشناخته باقی مانده است .

بیماری های زمینه ای ایجاد کننده ی PLMD ثانویه شامل موارد زیر می باشند، ‌بسیاری از این بیماری ها باعث ایجاد RLS نیز می شوند.

- دیابت قندی

- تومورهای طناب نخاعی

- کمبود آهن

- آنمی

- نارکولپسی

- اورمی ( uremia ) – تجمع مواد زاید در خون به علت عملکرد ضعیف کلیه

 

نشانه ها

شایع ترین نشانه ای که توسط افراد مبتلا به PLMS گزارش می شود،‌ حرکات اندام ها نیست بلکه خواب ضعیف شبانه و خواب آلودگی افراطی در طی روز است. بسیاری از افراد مبتلا به PLMD  از حرکات پاهای خود آگاه نیستند . این حرکات ممکن است در یک یا هر دو پا دیده شوند. در این حرکات به طور معمول مفاصل زانو، ‌مچ پا و انگشت بزرگ پا خم می شوند. این حرکات از فرم آهسته تا شدید متغیر بوده و در فواصل 10 تا 60 ثانیه تکرار می شوند و در حدود 2 ثانیه به طول می انجامند.

 

تشخیص

همان طور که ذکر شد معمولا افراد مبتلا به PLMS از حرکات پاهای خود آگاه نیستند و شایع ترین نشانه ای که توسط آنها گزارش می شود خواب ضعیف شبانه و خواب آلودگی افراطی در طی روز است که در بسیاری از اختلالات دیگر خواب نیز دیده می شود. در معاینه توسط پزشک، ‌آزمایش های گوناگونی شامل تست های خونی ( شمارش سلول های خونی ،‌میزان هموگلوبین ،‌آهن ، هورمون های تیروئیدی ) و تست ادرار تجویز می شوند تا بیماری های  زمینه ای ایجاد کننده ی PLMD  مثل آنمی را تشخیص دهند. PSG (پلی سومنوگرافی) تنها روش تشخیص قطعی است که ثابت می کند یک فرد مبتلا به PLMS است یا خیر. در این تست حرکت پاهای فرد در هنگام خواب ضبط و ثبت شده و ابتلا یا عدم ابتلای فرد به PLMS مشخص می شود.

 

درمان

راهکارهای درمانی موجود باعث درمان منشا بیماری نمی شوند و لیکن عوارض بیماری را کاهش می دهند.

داورهایی که برای درمان PLMS تجویز می شوند باعث کاهش حرکات پاها شده و یا به فرد کمک می کنند که با وجود حرکات پاهایش به خواب رود. لازم به ذکر است که بسیاری از داروهایی که برای درمان PLMS مورد استفاده قرار می گیرند، ‌به منظور درمان RLS نیز تجویز می شوند.

ازجمله این داروها می توان بنزودیازپین ها، ‌داروهای دوپامینرژیک، داروهای ضد تشنج و آگونیست های GABA را نام برد .

-         بنزودیازپین ها، این داروها باعث سرکوب انقباضات عضلانی می شوند. همچنین مسکن بوده و به شما کمک می کنند با وجود حرکات پاهایتان به خواب روید. تاثیر کلونازپام درکاهش تعداد حرکات دوره ای اندام درطی خواب تایید شده است . این دارو یکی از متداولترین داروها برای درمان PLMS است.

-         داروهای دوپامینرژیک، این داروها باعث افزایش یک انتقال دهنده ی عصبی به نام دوپامین می شوند که در تنظیمات حرکات عضلانی نقش بارزی را برعهده دارد. این داروها در بعضی از افراد باعث بهبود وضعیت بیماری می شوند ولی در بعضی دیگر تاثیر خاصی ندارند. Levedopa     و Sinemet ازجمله این داروها می باشند.

-         داروهای ضدتشنج، این داروها باعث کاهش انقباضات عضلانی دربعضی از افراد می شوند. Gabapentin از این خانواده است.

-         آگونیست های GABA ،‌ این داروها از ترشح انتقال دهنده عصبی مسئول تحریک انقباضات عضلانی جلوگیری می کنند. از این خانواده، می توان Baclofen را نام برد.

همایش ها

21 st Congress of The Europiean Sleep Research Society 4-8 September 2012, Paris, France Deadline for Abstract Submission  March 29, 2012   Sleep Congress 2012, The Brain, The Mind and Sleep 8-11 November 2012, Durban, South Africa Deadline for Abstract Submission  July 30, 2012   International Pediatric Sleep Association (IPSA) Congress 2012 5-7, December, 2012- Manchester, England  Deadline for Abstract Submission  Jun 11, 2012   پنجمین کنگره سراسری اختلالات خواب 27 تا 29 اردیبهشت 1390-تهران بیمارستان امام خمینی مهلت ارسال مقالات 15 فروردین 1390 Worldsleep2011 Conference  October 16 - 20, 2011  Kyoto , Japan Deadline for Abstract Submission  April 30, 2011 WASM/CSS 2011 Sleep Congress  Quebec City, September 10-15, 2011 SUBMISSION DEADLINE: March 1st, 2011 AMERICAN THORACIC SOCIETY INTERNATIONAL CONFERENCE  May 13-18, 2011  Denver, Colorado   SUBMISSION DEADLINE: WEDNESDAY, FEBRUARY 2, 2011 SLEEP & BREATHING INTERNATIONAL CONFERENCE European Respiratory Society (ERS) and the European Sleep Research Society (ESRS) 31 March -2 April 2011 Prague SUBMISSION DEADLINE: 25 NOVEMBER 2010.

پاراسومنیا

پاراسومنیا ( Parasomnia )   پاراسومنیاها گروهی از اختلالات خواب هستند که درآنها رفتارها و عملکردهای فیزیکی یا گفتاری ناخوشایند و غیرمطلوبی درهنگام خواب رخ می دهند. این گروه از اختلالات خواب می توانند در مراحل گذر از خواب به بیداری و یا بیداری به خواب، درخواب REM و در خواب non-REM رخ دهند. پاراسومنیاها را می توان به 2 دسته تقسیم کرد:  1 - پاراسومنیاهای اولیه که اختلالات مربوط به مراحل خواب بوده و ناشی از نقص عملکرد سیستم های تنظیم کننده ی خواب و بیداری می باشند.  2- پاراسومنیاهای ثانویه که در آنها اختلالات سیستم ها و ارگان های دیگر بدن در خواب بروز پیدا می کنند.   الف ) پاراسومنیاهای اولیه ( Primary Parasomnia )‌ پاراسومنیاهای اولیه تعدادی از اختلالات خواب را در برمی گیرند که در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم:   1-  کابوس شبانه ( Nightmare ) کابوس های شبانه، رویاهای ترسناکی هستند که در خواب REM رخ داده و منجر به احساس ترس، ‌وحشت و اضطراب درفرد می شوند. فردی که یک کابوس شبانه را تجربه می کند ‌ضربان قلب و ریتم تنفسی او افزایش یافته، شدیدا عرق کرده و ناگهان از خواب REM بیدار می شود. در این حالت فرد قادر به توصیف جزئیات رویای ترسناکی که درخواب دیده است، می باشد. فرد پس از تجربه یک کابوس شبانه به سختی دوباره به خواب خواهد رفت. این اختلال می تواند در اثرعواملی همچون اضطراب، از دست دادن یک فرد نزدیک و یا اثرات منفی بعضی از داروها ایجاد شود. این اختلال  معمولا در نیمه دوم خواب رخ می دهد و در کودکان شایع تر است.   2-  وحشت شبانه ( Night terrors  ) فردی که یک وحشت شبانه را تجربه می کند ناگهان با یک حالت وحشت زده ازخواب می پرد. این فرد ممکن است بیدار به نظر برسد ولی درحقیقت گیج و منگ بوده و قادر به برقراری ارتباط با دنیای بیرون نیست. فرد دراین حالت به محرک های محیطی نظیر صدای افراد دیگر پاسخی نشان نمی دهد و بیدارکردن کامل او کارسختی است، این حالت در حدود 15 دقیقه طول می کشد و بعد از آن فرد دوباره به خواب می رود. هنگامی که صبح روز بعد فرد از خواب بیدار می شود معمولا وقایع شب گذشته را به خاطر نمی آورد. این اختلال درمراحل سوم و چهارم خواب non-REM صورت می گیرد و غالبا در نیمه اول خواب بروز می کند. افرادی که وحشت های شبانه را تجربه می کنند ممکن است به علت انجام حرکات شدید و ناگهانی به خودشان یا افراد دیگر آسیب بزنند. ‌این اختلال در بچه ها نسبتا شایع است و تقریبا در 5 درصد از آنها که اکثرا 3 تا 5 ساله می باشند رخ می دهند. بچه های مبتلا به این اختلال اغلب در خواب حرف می زنند و یا درخواب راه می روند . این اختلال که ممکن است یک جنبه وراثتی داشته باشد، درافراد بزرگسال نیز رخ می دهد. مصرف الکل و یا مشکلات عاطفی شدید می تواند بروز وحشت های شبانه را در بزرگسالان تشدید کند.   3-  پیاده روی درخواب ( Sleep walking ) دراین اختلال ممکن است به نظر برسد فردی که درحال راه رفتن است بیدار می باشد ولی درحقیقت او خواب است. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است رفتارهای اتوماتیک پیچیده ای از جمله قدم زدن به آهستگی، حمل اشیا به بیرون رفتن ازاتاق و یا هرفعالیت دیگری با پیچیدگی ها و مدت های زمانی متغیر انجام دهد، حتی رانندگی کردن. ‌معمولا چشمان این افراد درهنگام انجام دادن این اعمال باز می باشد و امکان دارد در زیر لب زمزمه نیز بکنند ولی ارتباط برقرارکردن با آنها مشکل است. برخلاف آنچه که اکثر افراد فکر می کنند، بیدارکردن فردی که درحال پیاده روی درخواب است، خطرناک نمی باشد. فرد ممکن است پس از بیدارشدن گیج بوده و نسبت به محیط اطراف آگاهی نداشته باشد ولی اگر فرد را بیدار نکنید، خطر آن بیشتر است زیرا فرد نسبت به محیط اطرافش هیچ گونه آگاهی و ذهنیتی نداشته و ممکن است به زمین بخورد، ازجایی پرت شود و یا هرحادثه دیگری برای او پیش آید . همانند وحشت های شبانه،‌ اگر فردی که شب گذشته درخواب راه رفته را بیدار نکرده باشید، صبح روز بعد فرد هیچ گونه خاطره ای از عملکرد شب گذشته خود ندارد. این اختلال دراکثر موارد اوائل شب و درمراحل سوم و چهارم خواب non-REM بروز می یابد ولی می تواند اوائل صبح درخواب REM نیز رخ دهد. این اختلال معمولا درکودکان 8 تا 12 ساله دیده میشود. بیشتر کودکان مبتلا هنگامی که وارد سنین نوجوانی می شوند دیگر این اختلال را نشان نمی دهند ولی وقوع آن درسنین جوانی، میانسالی و سالمندی نیزگزارش شده است. ‌به نظر می رسد که این اختلال جنبه ارثی داشته باشد.   4-  صحبت کردن درخواب ( Sleep Talking ) صحبت کردن درخواب اختلالی است که درگذر از مراحل خواب به بیداری بروز می یابد. اگرچه این اختلال معمولا بی ضرر است و آسیبی به فرد وارد نمی کند ولی ممکن است درخواب افراد دیگر ایجاد اختلال کند . صحبت کردن درهنگام خواب هم می تواند شامل صداهای ساده و بی مفهوم باشد و هم می تواند مکالمه های طولانی را دربرگیرد. فردی که شب گذشته درخواب صحبت کرده است هیچ گونه خاطره ای از آن ندارد و آن را به یاد نمی آورد. صحبت کردن درخواب می تواند به وسیله عوامل و فاکتورهای خارجی مانند تب، تنش های عاطفی و یا دیگراختلالات خواب ایجاد شود .   5-  مستی خواب ( Sleep Drunkenness ) مستی خواب معمولا هنگامی رخ می دهد که فرد در اوائل شب ازخواب Non-REM به طورناگهانی بیدار شود. این حالت با هیچ گونه وحشتی همراه نیست. افرادی که این حالت را تجربه می کنند به کندی به محرک ها پاسخ می دهند و در فهمیدن و درک وقایع بیرونی مشکل دارند. این افراد نیز صبح روز بعد هیچ گونه خاطره ای از وقایع شب گذشته ندارند و این حالت را به یاد نمی آورند.   6- اختلال رفتار در مرحله خواب REM ( RBD-REM sleep Behavior Disorder ) افراد مبتلا به این اختلال در هنگام دیدن رویا درخواب REM ، ‌حرکات مربوط به رویا را در دنیای بیرون نیز انجام می دهند ( Dream Enactment )‌. درحالت طبیعی تون عضلات درخواب REM از بین می رود ( Atonia ) و عضلات هیچ گونه انقباض و عملکردی از خود نشان نمی دهند. ولی درافراد مبتلا این واقعه رخ نداده و تون عضلات حفظ می شود. این نقص موجب می شود وقتی که فرد درحال دیدن رویا است، حرکاتی که به طور خیالی در رویا انجام می دهد را درمحیط خارج به طورواقعی اجرا کند . این حرکات هم می توانند ساده و آرام باشند و هم می توانند حرکات شدیدی از جمله مشت زدن، چنگ انداختن، لگد زدن، بیرون پریدن از رختخواب و یا فریاد زدن و نعره کشیدن را نیز دربرگیرند. این حرکات شدید می توانند موجبات صدمه به همسر فرد را فراهم آورند. این اختلال معمولا در مردان بالای 50 سال بروز پیدا می کند ولی می تواند زنان و یا افراد جوان تر را نیز مبتلا کند. این اختلال متفاوت از وحشت های شبانه و پیاده روی درخواب است زیرا در این حالت می توان فرد را به راحتی از خواب بیدار کرد و همچنین فرد محتویات رویایی که می دیده است را به طور کامل به یاد می آورد. ترک اتانول یا داروهای مسکن و خواب آور می تواند بروز این اختلال را تشدید کند.   ب ) پاراسومنیاهای ثانویه ( Secondary Parasomnia ) این گروه از پاراسومنیاها ‌اختلالاتی از جمله تشنج، آریتمی های قلبی، ریتلاکس معده، دیس کینزی تنفسی (نقص در انجام حرکات ارادی تنفسی )،‌ اسپاسم مری، ‌دندان قروچه درخواب و ... را دربرمی گیرند.

نارکولپسی

نارکولپسی   نارکولپسی ( Narcolepsy ) یک بیماری عصبی است که در آن سیستم تنظیم کننده ی خواب و بیداری تحت تاثیر قرار گرفته و در آن اختلالاتی ایجاد می شود. شاید بتوان این بیماری را ورود ناخواسته خواب REM یا رویا به حالت بیداری توصیف کرد.   نشانه ها( symptoms ) نشانه های این بیماری می توانند در هرسنی شروع به تظاهر کنند ولی عموما زمان شروع این نشانه ها در 15 تا 30 سالگی است. نشانه های کلاسیک این بیماری عبارتند از: 1-   خواب آلودگی شدید طی روز 2-   کاتاپلکسی، ‌دوره های ناگهانی و کوتاه مدت ضعف عضلانی یا از بین رفتن قدرت عضلانی که مخصوصا در زمان بروز احساسات شدید مثل خندیدن و عصبانی شدن رخ می دهند. 3-   فلج خواب، ‌فرد در زمان به خواب رفتن یا از خواب بیدارشدن به این عارضه مبتلا می شود و در حالی که بیدار است احساس می کند که قادر به صحبت کردن و یا حرکت کردن نیست. 4-   توهمات شروع خواب، فرد درهنگام شروع خواب تصاویر رویا مانند مبهمی را مشاهده می کند.   افراد مبتلا به نارکولپسی خواب را با ورود به خواب REM ( Rapid Eye Movement ) یا رویا آغاز می کنند در حالی که در افراد سالم، ‌خواب non-REM شروع کننده ی یک دوره ی خواب است. این علامت که به عنوان علامت مشخصه و متمایزکننده ی نارکولپسی از بیماری های دیگر به شمار می رود، ‌به راحتی به وسیله تست پلی سومنوگرافی ( PSG ) تشخیص داده می شود. در این بیماری ممکن است کیفیت خواب شب افراد نیز کاهش یابد. حرکت کردن و جابجایی زیاد در رختخواب، پرش پاها در هنگام خواب،کابوس های شبانه و بیدار شدن های مکرر می تواند در خواب این افراد اختلالاتی ایجاد کنند. تعداد، شدت و پیشرفت نشانه های این بیماری ممکن است از یک فرد مبتلا به فرد مبتلای دیگر تغییرات زیادی را نشان دهد. ابتلای یکی از افراد خانواده، احتمال ابتلای افراد دیگر خانواده را افزیش می دهد و این فرضیه را مطرح می سازد که عوامل موروثی و ژنتیکی بر روی ابتلای به بیماری موثر می باشند. این واقیت این احتمال را مطرح می سازد که نارکولپسی می تواند یک بیماری ژنتیکی باشد. یافته های علمی این موضوع را تایید می کنند بدین معنی که خصوصیات ژنتیکی افراد در مستعد بودن آنها نسبت به این بیماری دخالت دارند. خواب آلودگی افراطی در طی روز معمولا اولین و آشکارترین نشانه ی نارکولپسی است که شروع به تظاهر می کند. افراد مبتلا به این بیماری حملات خواب را در طی روز تجربه می کنند که معمولا قدرت مقاومت در مقابل آنها را ندارند  و این حملات ممکن است از 30 ثانیه تا بیش از 30 دقیقه به طول بیانجامند. این حملات خواب هیچ ربطی به میزان وکفایت خواب شب افراد ندارند و ممکن است در هر موقعیتی رخ دهند همچون در سرکار، در مجامع عمومی، در هنگام خوردن، صحبت کردن، رانندگی کردن و یا در هر موقعیت نامناسب دیگر که بعضا می تواند موجبات بروز سوانح و خطرات مرگباری را مهیا نماید.   تشخیص   اگرچه نارکولپسی یک بیماری نادر نیست، اغلب به اشتباه به عنوان بیماری دیگری تشخیص داده شده و یا تشخیص آن سال ها پس از شروع تظاهرات آن صورت می گیرد. تشخیص زودهنگام و درمان نارکولپسی ‌می تواند نقش مهمی در بهبود اثرات سوء این بیماری بر جسم و روان افراد مبتلا داشته باشد. اگرچه نارکولپسی اختلالی است که می تواند در دوره ی طولانی ای از زندگی برای فرد مشکلاتی ایجاد کند اما در حالتی که بیماری زود تشخیص داده شده و درمان آن شروع شود،‌ فرد می تواند با مصرف داروهای مناسب و هم چنین حمایت افراد نزدیک مانند اعضاء خانواده، زندگی تقریبا نرمالی داشته باشد. ولی اگر این بیماری دیر تشخیص داده شده و یا اصلا تشخیص داده نشود می تواند اثرات تخریب کننده ای بر روی زندگی فرد برجای گذارد و مشکلاتی را در زمینه های اجتماعی، آموزشی،‌ روانی و ... برای فرد در پی داشته باشد.   درمان درمان قطعی برای نارکولپسی وجود ندارد ولی می توان نشانه های آن را با مداخلات درمانی و تغییرات رفتاری کنترل کرد. خواب آلودگی افراطی در طی روز به وسیله دارو های محرک، کاتاپلکسی و دیگر نشانه های مربوط به خواب REM بوسیله داده های ضدافسردگی 3 حلقه ای ( Tricyclic Antidepressants )  کنترل می شوند. غالبا ‌داروها نشانه های این بیماری را کاهش می دهند اما باعث قطع کامل آنها نمی شوند. بسیاری از دارو هایی که هم اکنون در دسترس افراد قرار دارند،‌ دارای اثرات جانبی بوده و خود می توانند باعث ایجاد عوارضی در افراد استفاده کننده از آنها شوند. تغییرات در شیوه ی زندگی روزمره ی افراد مانند تنظیم یک برنامه زمانی منظم برای خواب شب و چرت های روزانه و یا پرهیز از شرکت در موقعیت های همراه با هیجانات شدید می تواند درکاهش نشانه های این بیماری نقش داشته باشد و از ورود های ناخواسته خواب REM به فعالیت های روزانه جلوگیری کند.     اگر مظنون هستید که یکی از افرادی که شما می شناسید مبتلا به این بیماری است یا نه، می توانید سئوالات زیر را از او بپرسید. دادن جواب مثبت به هریک از سئوالات زیر می تواند گواهی بر وجود نارکولپسی باشد. در این صورت حتما به یک متخصص اختلالات خواب رجوع کنید. -        آیا فکر می کنید که می توانید چندین روز بخوابید و باز هم احساس خواب آلودگی داشته باشید ؟ -        آیا تاکنون شده است در هنگام خندیدن احساس ضعف عضلانی کنید ؟ -        آیا تاکنون شده است در هنگام عصبانیت احساس ضعف عضلانی کنید ؟ -        آیا نگران هستیدکه در هنگام شنا کردن به خواب بروید ؟ -        آیا نگران هستید که در هنگام دوش گرفتن به خواب بروید ؟ -        آیا یکی از والدین یا نزدیکانتان مبتلا به یک اختلال خواب است ؟

Jet lag

Jet lag   در گذشته که وسایل حمل و نقل سریع اختراع نشده بودند مسافرت ها به کندی صورت می گرفت و افراد برای رسیدن به مقصد مدت زمان زیادی را در راه ها می گذراندند. با پیشرفت وسایل حمل و نقل بر سرعت این وسایل افزوده شد و بالطبع زمانی که صرف مسافرت ها می شد کاهش یافت. با ظهور هواپیماهای جت و پرسرعت این کاهش زمانی به اوج خود رسید و حالا دیگر افراد می توانستند مسافت های طولانی را در مدت کوتاهی طی کنند. این تغییر سریع موقعیت مکانی برای بدن انسان زیاد خوشایند نبود و موجب ظهور اختلالی در ریتم های شبانه روزی بدن شد که امروزه این اختلال را به  نام Jet Lag می شناسیم. Jet Lag   اصطلاحی است جهت توصیف نشانه هایی که از اختلاف بین ساعت درونی و محیط خارج هنگامی که یک شخص چندین منطقه زمانی را به سرعت طی می کند، ‌ناشی می شود. این حالت در مسافرت هایی که با وجود مسافت زیاد در مدت زمان کوتاهی انجام می شوند، ‌دیده می شود مانند مسافرت طولانی با هواپیما. درچنین شرایطی ریتم های فیزیولوژیک بدن که ذاتا با سیکل های شبانه روزی منطبق می باشند برای هماهنگی با ساعت منطقه جدید ناچارند که مجددا تنظیم شوند. به طور کلی Jet lag درمسافرت های به سمت شرق به صورت شایع تر و با شدت بیشتر نسبت به زمانی که مسافران به سمت غرب حرکت می کنند، ‌دیده می شود.   نشانه ها  نشانه های Jet lag موقتی و گذرا بوده و شامل موارد زیر می باشند: 1-کاهش هوشیاری و خواب آلودگی افراطی در طی روز 2- افت عملکرد روزانه 3- احساس کسالت و بی حالی 4- ناراحتی های معده 5-  اختلال در سیکل های قاعدگی در زنانی که اغلب در سفرند. 6- بیخوابی، افرادی که به سمت شرق مسافرت می کنند علائمی مشابه سندرم فاز خواب تاخیری نشان می دهند بدین صورت که شب ها دیرهنگام به خواب می روند و صبح ها نیز دیر ازخواب بیدار می شوند. افرادی که به سمت غرب مسافرت می کنند علائمی مشابه سندرم فاز خواب زودرس نشان می دهند بدین صورت که در اوائل شب به خواب می روند و صبح ها نیز قبل از سحر از خواب بیدار می شوند.   درمان اجرای توصیه های زیر می تواند در کاهش علائم Jet lag موثر باشد. -         قبل از مسافرت برنامه زمانی معقولی برای خوابیدن داشته باشید. بعضی از افراد فکر می کنند که اگر قبل از مسافرت به میزان کمتری بخوابند و به این طریق موجب خستگی فیزیکی و روحی خود شوند، ‌در روزهای بعد از مسافرت خواب راحت تری خواهند داشت. توصیه می کنیم از انجام دادن این کار بپرهیزید زیرا ممکن است باعث ایجاد بیخوابی درشما شود. -         اگر قرار است به سمت شرق مسافرت کنید چندین روز قبل از سفر شب ها زودتر به رختخواب روید. در مقابل اگر قرار است به سمت غرب مسافرت کنید، چندین روز قبل از سفر دیرتر به رختخواب روید. -         مایعات زیاد بنوشید ولی از مصرف الکل و کافئین خودداری کنید. -         اگر به طور منظم ورزش می کنید در مقصد نیز این کار را ادامه دهید، ‌از ورزش کردن در اواخر روز خودداری کنید زیرا ممکن است باعث بیخوابی شما در شب شود. -         درچند روز اول پس از رسیدن به مقصد مدت بیشتری بیرون از منزل باشید و به انجام فعالیت های کاری خود بپردازید. -         غذاهای کم کالری در صبح و پرکالری در شب بخورید. صبح ها یک صبحانه پرپروتئین سبب افزایش سطح هورمون هایی می شود که در نهایت سبب افزایش هوشیاری می شوند. شب ها نیز یک شام پرکربوهیدرات سبب افزایش سطح هورمون های موثر در ایجاد خواب می شوند. -         اگر در مقصد سفرتان قصد انجام یک کار مهم و یا یک قرار ملاقات مهم دارید، سعی کنید چندین روز زودتر مسافرت نمایید تا بدن شما خودش را با شرایط جدید وفق دهد. در مسابقات ورزشی که آمادگی بدنی از اهمیت زیادی برخوردار است این کار ارزش زیادی دارد. در مسابقات قهرمانی توصیه می شود حداقل 2-3 هفته زودتر در محل مسابقات اردو زده شود ( خصوصا کشورهای غربی خیلی دور مثل امریکا و یا کشورهای شرقی مانند چین و ژاپن). -         مصرف ملاتونین می تواند درکاهش اثرات سوء Jet lag موثر واقع شود. 5-3 میلی گرم از ملاتونین را چندین روز قبل و بعد از مسافرت درهنگام خوابیدن مصرف کنید

روش سنجش توانایی بیدار ماندن

 روش سنجش توانایی بیدار ماندن

MWT ( Maintenance of Wakefulness Test )   MWT   در ابتدا برای سنجش میزان کارآیی و تاثیرات روش های درمانی در بیماران مبتلا به خواب آلودگی شدید طراحی شد. این تست یک نوع تغییر یافته از MSLT می باشد. درحالی که MSLT میزان خواب آلودگی افراد را تعیین می کند، MWT برای سنجش میزان توانایی بیدار ماندن آنها به کار می رود. برای انجام MWT پروتکل های مختلفی وجود دارد ولی به طور کلی روش اجرای این تست همانند MSLT می باشد با دو تفاوت: 1- MSLT در اتاق تاریک انجام می شد ولی برای انجام MWT اتاق باید روشنایی اندکی (1/0 تا 13/0 لوکس در سطح قرنیه چشم) داشته باشد. 2- برای انجام MWT بر خلاف MSLT در مدت های 20 دقیقه ای یا 40 دقیقه ای بیمار در یک وضعیت نشسته قرار می گیرد و در طول این مدت باید سعی کند که خواب نرود. البته در طول این مدت بیمار نباید هیچ فعالیتی داشته باشد به عنوان مثال نمی تواند آواز بخواند و یا با دست هایش کاری انجام دهد بلکه باید ساکت و بی تحرک باشد. در این تست همانند MSLT مدت زمانی که طول می کشد تا فرد به خواب رود و در نهایت متوسط میزان تاخیر خواب محاسبه می گردد.

تست سنجش خواب آلودگی طی روز

 

 تست سنجش خواب آلودگی طی روز

MSLT     ( Multiple Sleep Latency Test )   MSLT  به عنوان یک تست Gold Standard برای ارزیابی خواب آلودگی به شمار می رود. این تست بر این اساس طراحی شده است که هرچه یک فرد خواب آلوده تر باشد سریع تر به خواب می رود. این تست معمولا حدود 2 ساعت بعد از بیدارشدن از خواب شبانه آغاز می گردد. فرد در این تست 5-4 بار در فواصل 2 ساعته و در هر بار به مدت 20 دقیقه تحت ارزیابی قرار می گیرد. در این مدت های 20 دقیقه ای فرد در یک اتاق تاریک، ساکت و مطبوع از نظر تهویه هوایی، با لباس بیرون از منزل در رختخواب دراز می کشد و تلاش می کند تا به خواب رود. در طول مدت 20 دقیقه ای که فرد دراز کشیده است، EEG (نوار مغز)، EEG (نوار چشم)، EMG (نوار عضله) از فرد گرفته می شود تا مشخص شود که فرد به خواب می رود یا خیر؟ بدین ترتیب مدت زمانی که طول می کشد تا فرد به خواب رود (میزان تاخیر خواب) محاسبه می گردد. پس از انجام تست متوسط میزان تاخیر خواب را در 5-4 دفعه ای که فرد تحت ارزیابی قرار گرفته است محاسبه می کنیم. با استناد به متوسط میزان تاخیر خواب، شدت خواب آلودگی فرد تعیین می شود.  با انجام این تست می توان به آسانی افرادی که خواب آلودگی شدید روزانه دارند را از افرادی که خواب آلودگی ندارند تشخیص داد. افرادی که کمبود خواب ندارند معمولا بیش از 15 دقیقه طول می کشد تا به خواب روند در صورتی که افرادی که دچار خواب آلودگی شدید می باشند معمولا طی کمتر از 5 دقیقه به خواب می روند. در این تست همچنین می توان مشخص کرد که آیا فرد دوره خواب REM زودهنگام ( Onset REM Sleep Period-SOREMP ) را تجربه می کند یا خیر؟ اگر که فرد طی کمتر از 15 دقیقه بعد از شروع خواب وارد فاز REM شود به معنی وقوع یک SOREMP می باشد. SOREMP  در افراد مبتلا به نارکولپسی دیده می شود. برای این که MSLT به درستی صورت گیرد و نتایج حاصل از آن بیانگر میزان واقعی خواب آلودگی فرد باشد باید چندین نکته در انجام این تست مورد توجه قرار گیرد: -          افراد باید حداقل 15 روز قبل از انجام MSLT هیچ داروی محرک اعصابی را مصرف نکرده باشند. -          افرادی که کافئین زیاد مصرف می کنند قبل از انجام تست باید به تدریج میزان مصرف خود را کاهش دهند. -          افراد باید برای 15-10 روز قبل از انجام MSLT ، Sleep Log پر کنند. -          برای انجام MSLT استاندارد افراد باید شب قبل از تست، تحت ارزیابی توسط PSG قرار گرفته باشند. -          افراد در روز انجام MSLT نباید الکل یا کافئین مصرف کنند. -          در فواصل 2 ساعته بین تست ها در زمانی که افراد تحت ارزیابی نیستند باید بیرون از رختخواب باشند و به هیچ وجه نخوابند.

پلی سومنوگرافی

پلی سومنوگرافی  PSG ) پلی سومنوگرافی ( متداول ترین تستی است که در مراکز اختلالات خواب انجام می شود. این تست برای تشخیص بسیاری از اختلالات خواب Gold Standard محسوب می شود که از جمله آنها می توان به سندرم آپنه خواب انسدادی، سندرم آپنه خواب مرکزی، PLMD و نارکولپسی اشاره کرد. یکی از عوارض و نشانه های مشترک این اختلالات، خواب آلودگی درطی روز می باشد. استفاده مستقیم PSG  در تشخیص خواب آلودگی در طی روز به کاربرد آن در تست های MSLT و MWT بر می گردد که اختصاصا به این جهت طراحی شده اند. PSG   یک تست چند پارامتری است که عملکرد تعدادی از ارگان ها و سیستم های بدن انسان را در خواب ضبط و ثبت می کند. EEG (نوار مغز)، EKG (نوارقلب)، EMG (نوار عضله)، EOG (نوار چشم)، جریان هوای تنفسی، تلاش تنفسی، درصد اشباع اکسیژن خون از اجزای معمول یک PSG محسوب می شوند. برای انجام تست PSG فرد باید یک شب را در آزمایشگاه خواب بخوابد. طول مدتی که فرد خواب است تعدادی الکترود (صفحات کوچک فلزی) و وسایل دیگر برای ضبط اطلاعات لازم به بیمار متصل می شود. علی رغم تغییر فضای خواب و اتصال تعداد زیادی الکترود و وسایل دیگر به بیماران، اکثر بیماران حتی بهتر از روزهای معمول در آزمایشگاه خواب، به خواب می روند. تنها تعداد اندکی از بیماران اظهار می کنند که نسبت به شرایط معمول خواب بدتری داشته اند. در این تست نوار عضله از یکی از عضلات پا برای ثبت حرکات پاها و همچنین از یکی از عضلات چانه برای اندازه گیری تون عضلانی کلی بدن گرفته می شود. از داده های PSG می توان اطلاعات زیادی بدست آورد که تعدادی از آنها شامل موارد زیر می باشند: -          میزان تاخیرخواب  مدت زمانی که طول می کشد تا افراد به خواب روند در افراد سالم و بیماران مبتلا به اختلالات خواب متفاوت است. در تست MSLT و MWT نیز میزان تاخیر خواب محاسبه می شود که بیانگر شدت خواب آلودگی افراد می باشد. -          مراحل خواب  یک خواب طبیعی به ترتیب شامل مراحل 1، 2، 3 ، 4 فاز Non-REM و فاز REM می باشد که 6-4 دفعه این سیکل در یک شب تکرار می شود. مدت این مراحل در افراد بیمار بسته به نوع بیماری آنها متفاوت می باشد. -          کیفیت خواب  تعداد کل دقایقی که فرد در خواب بوده تقسیم بر کل زمانی که فرد در رختخواب به سر برده بیانگر کیفیت خواب است. این میزان در افراد طبیعی برابر 90-85 درصد است، در صورتی که افراد بیمار بسته به نوع بیماریشان کیفیت خواب به مراتب پایین تری دارند. -          نامنظمی های تنفسی مانند آپنه و هایپوپنه  هایپوپنه به معنی کاهش جریان هوای تنفسی به میزان کمتر از 80 درصد حد پایه و آپنه به معنی کاهش جریان هوای تنفسی به میزان کمتر از 20 درصد حد پایه به مدت بیش از 10 ثانیه می باشد. جمع آپنه و هایپوپنه در افراد طبیعی کمتر از 5 است ولی در افراد مبتلا به سندرم آپنه خواب گاهی تا 600 عدد هم می رسد . -          تعداد Arousal Arousal   به معنی بیداری کوتاه مدت در حد چند ثانیه است که فرد متوجه آن نمی شود. در arousal الگوی امواج مغزی ناگهان تغییر می کند و مشابه حالت بیداری می شود. arousal در نتیجه موارد مختلفی از جمله حرکت پاها و ناراحتی های تنفسی ایجاد می شود. موارد زیاد arousal درخواب افراد می تواند نشانه ابتلای آنها به اختلالات خواب و یا خستگی و عدم خواب کافی آنها باشد. -          ناهنجاری های ریتم قلبی، وضعیت بدن در طی خواب و الگوی حرکت پاها از دیگر مواردی است که از PSG بدست می آید.

سندرم پاهای بیقرار

سندرم پاهای بیقرار

 

سندرم پاهای بیقرار( Restless Leg Syndrome - RLS )  یک بیماری عصبی است که مشخصه ی آن بروز احساسات ناخوشایند در پاهاست. این احساسات مورمورشدن، ‌خارش، احساس حرکت حشرات بر روی پاها و یا هر احساس ناراحت کننده ی دیگری به جز اسپاسم و درد را در برمی گیرند و به دنبال آنها ‌تمایل و اصرار شدید و غیرقابل کنترلی برای حرکت دادن پاها در فرد ایجاد می شود.

 

نشانه ها

این احساسات اغلب درساق پاهای افراد ایجاد می شوند ولی گاهی اوقات ،‌کف پاها ، ران ها ، بازوها و کف دست های افراد نیز درگیر می شوند و این احساسات را بروز می دهند . در اکثر موارد، آنها در هر 2 طرف بدن ایجاد می شوند ولی می توانند گاهی نیز تنها در یک سمت بدن دیده شوند. به علت این که حرکت دادن پاها ( یا هر عضو مبتلای دیگر ) باعث تسکین این احساسات ناخوشایند می شوند،‌ بیماران ممکن است دائم قدم بزنند و یا در هنگام نشستن، پاهای خود را حرکت دهند و یا در رختخواب نیز زیاد تکان خورده و جابجا شوند . احساسات ناخوشایند درمواقعی که فرد دراز می کشد و یا مدتی بدون حرکت می ماند شروع به ظاهر شدن می کنند . در نتیجه اکثر افراد مبتلا به RLS در به خواب رفتن و یا در خواب ماندن مشکل دارند. تا زمانی که این بیماری درمان نشود، ‌عوارض ناشی از آن منجر به خستگی و خواب آلودگی روزانه خواهند شد. هم چنین باعث کاهش بازده افراد در فعالیت های شغلی، ‌ارتباطات اجتماعی  و فعالیت های عادی روزانه می شوند . افراد مبتلا به مرور زمان اغلب در تمرکز کردن مشکل پیدا کرده و دچار اختلال حافظه نیز می شوند.

 

  RLS هم مردان و هم زنان را مبتلا می کند ولی شیوع آن در زنان کمی بیشتر است. اگرچه علائم این سندرم ممکن است در هرسنی شروع به تظاهر کنند ولی اغلب بیماران در میانسالی و سالمندی به این بیماری مبتلا می شوند. هم چنین عوارض این بیماری با افزایش سن شدیدتر شده و بیماران سالمند به میزان بیشتر و مدت های طولانی تری علائم را نشان می دهند.

 

احساسات ناخوشایند ناشی از RLS از نظر شدت و مدت از یک فرد به فرد دیگر متفاوت می باشند. در نوع خفیف این سندرم، احساسات ناخوشایند گاه گاه ایجاد شده و بیماران تنها در شروع خواب کمی مشکل دارند. در نوع متوسط سندرم، احساسات تنها در 1 یا 2 روز از هفته ظاهر می شوند ولی منجر به ایجاد تاخیر محسوسی در شروع خواب شده و در عملکرد روزانه نیز تا حدی اختلال ایجاد می کنند. در نوع شدید، ‌احساسات بیش از 1 یا 2 روز در هفته فرد را آزار داده و منجر به ایجاد اختلال قابل توجهی در خواب شبانه و عملکرد روزانه فرد می شوند.

 

بیش از 80%‌ افرادی که از این سندرم رنج می برند، مبتلا به یک اختلال عصبی دیگر به نام اختلال حرکت دوره ای اندام درطی خواب ( PLMS )‌ نیز می باشند. مشخصه PLMS حرکات ناگهانی و پرش های عضلانی ناخودآگاه پاها درهنگام خواب است که به طور معمول هر 10 تا 60 ثانیه یک بار روی می دهند و گاهی اوقات درتمام طول شب ادامه می یابند. این حرکات باعث arousal ( بیداری مختصر در حدود چند ثانیه ) و درنتیجه ایجاد اختلال درخواب می شوند. برخلاف RLS ، حرکات PLMS ناخودآگاه بوده و افراد در کنترل آنها هیچ نقشی ندارند. اگرچه افراد مبتلا به RLS  ،‌ PLMS نیز دارند ولی افراد مبتلا به PLMS الزاما عوارض RLS را تجربه نمی کنند.

 

عوامل ایجاد کننده

دراکثرموارد،‌ علت ایجاد RLS ناشناخته باقی مانده است . در 50 %‌ افراد مبتلا، سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری دیده می شود که احتمال ژنتیکی بودن این بیماری را مطرح می سازد. افراد مبتلا به نوع خانوادگی RLS ،‌در سنین جوانی عوارض بیماری را نشان می دهند، در موارد دیگر به نظر می رسد که RLS به یکی از مواردی که درزیر آمده است مربوط باشد اگرچه محققان هنوز نمی دانند که آیا واقعا این فاکتورها عامل ایجادکننده ای RLS می باشند یا خیر ؟

-         افراد مبتلا به کمبود آهن و یا آنمی ممکن است نشانه های RLS را ظاهر سازند. هنگامی که کمبود آهن و یا آنمی آنها درمان شود ممکن است عوارض ناشی از RLS برطرف شوند.

-         بیماری های مزمنی مانند نارسایی کلیه، دیابت، ‌پارکینسون و یا بیماری های اعصاب محیطی با RLS مرتبط می باشند. درمان این بیماری ها اغلب موجب کاهش نشانه های RLS در افراد می شوند.

-         بعضی از خانم های حامله مخصوصا در 3 ماهه آخر بارداری به عوارض RLS دچار می شوند. دراکثر موارد، معمولا بعد از 4 هفته از زایمان عوارض RLS از بین می روند.

-         بعضی از داروها از جمله تعدادی از داروهای ضدتهوع، ضد تشنج، ضد روان پریشی و ضد آلرژی ممکن است در تشدید عوارض RLS نقش داشته باشند.

همچنین تحقیقات دانشمندان نشان داده است که کافئین، ‌تنباکو و الکل ممکن است باعث تشدید و یا شروع عوارض بیماری درافراد مستعد به RLS شوند.

 

تشخیص

درحال حاضر هیچ تست تشخیصی ای برای RLS وجود ندارد. این بیماری از نظر بالینی بوسیله ارزیابی نشانه هایی که فرد در معاینه اظهار می کند تشخیص داده می شود. البته تعدادی از تست های بالینی می توانند در تشخیص به پزشک کمک کنند از جمله تست های خونی مانند اندازه گیری میزان ‌آهن ، هموگلوبین و ... .

 

درمان

اگر علت ایجاد کننده ی RLS یک بیماری زمینه ای مانند دیابت و یا بیماری های اعصاب محیطی باشد ، درمان آن بیماری باعث کاهش عوارض RLS خواهد شد. درصورتی که بیمار به دلیل غیرمشخصی به RLS مبتلا باشد، ‌درمان برپایه تسکین عوارض بیماری قرار خواهد گرفت. برای بیماران مبتلا به انواع خفیف و متوسط RLS تغییرات در شیوه ی زندگی می تواند تاثیرات بسزایی درکاهش عوارض بیماری داشته باشد.

 

انجام دادن توصیه های زیر می تواند در بهبود عوارض ناشی از RLS مفید واقع شوند:

-         داشتن یک برنامه زمانی منظم برای خوابیدن

-         انجام ورزش های آرامش بخش به صورت منظم و پرهیز از انجام ورزش های شدید

-         دوش گرفتن با آب گرم و ماساژدادن پاها

گستره ای از داروها نیز برای درمان RLS مورد استفاده قرار می گیرند. بنزودیازپین ها، ‌دوپامینرژیک ها، ‌اپوئیدها و داروهای ضد تشنج از جمله این داروها هستند.

 

بهداشت خواب

توصیه هایی که در زیر آمده است می توانند به شما در به دست آوردن یک خواب راحت و آرامش بخش کمک کنند

  1- برنامه منظمی برای خوابیدن داشته باشید و در روزهای تعطیل نیز آن را اجرا کنید .

 چرخه خواب وبیداری بوسیله ساعت درونی بدن که در مغز قرار دارد تنظیم می شود. اگر صبح ها به طور منظم در یک ساعت مشخص از خواب بیدار شوید و شب ها نیز در یک وقت معین به رختخواب بروید،