بختک یا فلج خواب
در هنگام فلج خواب یا بختک فرد بیدار است اما
نمی تواند هیچ حرکتی داشته باشد. هیچ کدام از اعضا بدنش توان حرکت ندارند گویی به
طور کامل فلج شده است. فرد احساس می کند چیزی روی بدنش افتاده است و اجازه نمی دهد
حرکت داشته باشد و گاهی همزمان فرد رویا نیز می بیند . در واقع در این وضعیت فرد
دچار فلج موقت می شود.اگرچه این حالت فقط چند ثانیه یا یکی – دو دقیقه ادامه دارد اما برای فرد بسیار بد و ناراحت
کننده است و او را دچار هراس و نگرانی شدیدی می کند به ویژه در اولین تجربه.
چه زمانی دچار بختک می
شویم؟
فلج خواب یا بختک معمولا در انتهای خواب
(هنگامی که فرد باید بیدار شود) یا در ابتدای
خواب (یعنی زمانی که فرد می خواهد بخواب رود) پدیدار می شود.
بختک در واقع یک نشانه است نشانه ای که از
ابتلا فرد به برخی از اختلالات خواب از جمله نارکولپسی و به هم خوردن برنامه ی
خواب حکایت دارد. در اینجا بد نیست کمی درباره بیماری نارکولپسی توضیح دهیم.
نارکولپسی یکی از اختلالات خواب مهم است که نشانه های متعددی دارد اما مهمترین
نشانه آن خواب آلودگی شدید طی روز است تا حدی که فرد مبتلا به نارکولپسی ممکن است
دچار حملات خواب شود. این افراد ممکن است در حالت های نامناسب و خطرناک ناگهان به
خواب بروند مثلا در حین صحبت کردن با دیگران یا هنگام رانندگی و... .
علامت دیگر نارکولپسی، شل شدن عضلات در حالت
های هیجانی است که در موارد شدید حتی می تواند باعث زمین خوردن فرد شود.
گفتنی است اختلالاتی که باعث کاهش کیفیت خواب
یا کمبود خواب می شوند هم در ایجاد فلج خواب یا بختک موثرهستند، به طور مثال کسی
که شب های قبل از امتحان خوب بخوابیده است و کمبود خواب دارد بیشتر احتمال دارد
چنین فلجی را تجربه کند.
چرا دچار بختک می شویم؟
فلج خواب اتفاقی است که به طور طبیعی در هنگام
خواب برای همه ما می افتد اما مشکل زمانی ایجاد می شود که آن را در هنگام بیداری
تجربه کنیم. همانطور که همه می دانیم خواب ازچهار یا پنج سیکل تشکیل یافته است و
هر سیکل خواب نیز شامل چند مرحله می شود. ما در هنگام خواب 3 مرحله سبک، عمیق و
خواب رویا را تجربه می کنیم. در مرحله رویای خواب برای
این که هنگام رویا دیدن، حرکت و عکس العمل خطرناکی انجام ندهیم، عضلات بدن ما تقریبا"
فلج می شود. به نظر می رسد در هنگام احساس بختک نیز همین
اتفاق می افتد با این تفاوت که این بار فلج عضلات ما در مرحله بیداری است. دراین
حالت اگرچه فرد بیدار است اما عضلاتش در حالتی مشابه فلج هستند و همراه آن ممکن
است احساس فشار بر روی سینه و حتی دیگر اعضا نیز داشته باشد ، گویا موجودی روی او
قرار گرفته است و این احساس باعث شده تا قدیمی ها این
حالت را به افتادن بختک رویشان تعبیر کردند و همچنان از همین تعبیر استفاده می
شود.
چه باید کرد؟
اگر دچار این حالت شدید و بختک را نه یکبار و
دوبار بلکه بارها تجربه کرده اید یا نشانه های دیگری مانند خواب آلودگی شدید در
طول روز دارید، باید به کلینک های اختلال خواب مراجعه کنید. چرا که هرچند بختک یا
فلج خواب به خودی خود خطرناک نیست اما می تواند علامت سایر بیماری ها و اختلالات
خواب باشد. اختلالاتی که اگر درمان نشوند پیامدهای بعدی برای بیمار به دنبال خواهد
داشت.
در کلینیک خواب از شما تست خواب گرفته خواهد شد
و براساس علائم پزشک داروهای لازم را تجویز می کند. در کنار دارو درمانی ممکن است
به شما برنامه های آموزشی نیز داده می شود تا بتوانید بهتر و با کیفیت
تر بخوابید. به طور مثال به افرادی که به نارکولپسی مبتلا هستند توصیه می شود حتما
در طی روز چرت های کوتاهی داشته باشند و در صورت لزوم حتی در مدرسه یا محیط کار هم
زمان های کوتاهی به خواب اختصاص دهند. همچنین افراد مبتلا به نارکولپسی باید به
یکسری نکات ایمنی توجه داشته باشند. این افراد نباید فعالیت های خطرناک انجام
دهند، رانندگی برای آن ها خطرناک است و مشاغل پرخطر هم نباید انجام دهند، چرا که ممکن
است در حین این فعالیت ها ناگهان دچار حمله خواب شوند و
به خواب بروند که حوادث ناگواری برای ان ها و اطرافیان به دنبال خواهد داشت.
چقدر شایع است؟
آمار دقیقی از تعداد افرادی که دچار بختک یا
فلج خواب می شوند در ایران وجود ندارد و تاکنون مطالعه خاصی در این زمینه انجام
نشده است اما با نگاهی به برخی از آمارها در دیگر کشورها می توان گفت بیش از 10 تا
20 درصد افراد حداقل یکبار تجربه بختک یا فلج خواب در طول حیات خود خواهند داشت.
